Malumları olduğu üzere, döngüsel ekonomiye geçişte belirlenecek olan ürün-bazlı eko-tasarım
kurallarının genel çerçevesini çizen Sürdürülebilir Ürünler için Eko-Tasarım Tüzüğü (ESPR) 28 Haziran
2024 tarihinde yasalaşmıştır. Tüzük kapsamında öncelikli ürünlerden başlamak üzere ürün-bazlı
eko-tasarım mevzuatlarının çıkarılması öngörülmekte olup, Avrupa Komisyonu'nun ele alacağı öncelikli
ürün grupları, eko-tasarım kuralları ve öngörülen mevzuat takvimine dair 2025-2030 Dönemi Çalışma
Programı 16 Nisan 2025 tarihinde açıklanmıştır. Bir örneği ekte yer alan Programa göre;
1. 2030 yılına kadar hazırlanacak ürün-bazlı eko-tasarım mevzuatları, AB’nin son dönemde açıkladığı
Rekabetçilik Pusulası, Temiz Sanayi Mutabakatı, Demir ve Metal Eylem Planı kapsamında
belirlenen önceliklerini destekleyici nitelikte olacaktır. Programın uygulanması, Temiz Sanayi
Mutabakatı kapsamında duyurulan gönüllü etiketleme sistemiyle tamamlayıcı olacak şekilde, karbon
muhasebe yöntemlerinin sadeleştirilmesi ve uyumlaştırılması hedeflerine katkıda bulunacaktır.
2. Eko-tasarım kuralları, AB pazarına girişte esas alınacak olan ürün performansı kriterleri
(dayanıklılık, yedek parça bulunabilirliği, asgari geri dönüştürülmüş içerik) ile bilgilendirme
kriterlerini (temel ürün özellikleri, karbon/çevresel ayak izi) kapsayacaktır. Ürün bilgileri, Dijital
Ürün Pasaportu (DPP) aracılığıyla ya da enerji etiketi olan ürünler için Avrupa Enerji Etiketleme
Ürün Kaydı (EPREL) üzerinden sunulacaktır.
3. Eko-tasarım gereklilikleri, her ürün için ayrı ayrı -benzer ürün grupları için yatay olarak- uygulama
mevzuatı (delegated act) ile belirlenecektir. Komisyon, eko-tasarım gerekliliklerini geliştirirken
KOBİ’ler ve küçük işletmelere ESPR’nin 22. Maddesi uyarınca özel destek sağlayacaktır.
4. Ürün bazlı eko tasarım kuralları için öngörülen takvim, demir-çelik için 2026, hazır giyim, lastik ve
alüminyum için 2027, mobilya için 2028, döşekler için 2029 olarak belirlenirken; yatay olarak
çıkarılacak mevzuat için takvim, tamir edilebilirlik için 2027 geri dönüştürülmüş içerik ve elektrikli
aletlerin geri dönüştürülebilirliği için 2029 olarak belirlenmiştir.
5. Ara mamullerden demir-çelik için belirlenecek eko-tasarım kurallarının Temiz Sanayi Mutabakatı
kapsamında duyurulan yeşil çelik etiketi ile uyumlu olacağı belirtilmiştir. Demir-çelik ve alüminyum
için öncelikli olarak ürünün çevresel içeriğine dair sadece bilgilendirme kurallarının getirilmesinin
değerlendirileceği, çıkarılacak eko-tasarım kuralların ETS ve SKDM gibi mevcut çevresel ve iklim
politikalarını tamamlayıcı nitelikte olacağı vurgulanmıştır.
6. Enerji Etiketlemesi Direktifine tabi ürünlerden çamaşır, bulaşık makinası, buzdolabı, cep telefonu ve
tablet gibi ürünlerin yer aldığı 16 ürün grubu da eko-tasarım kuralları belirlenmek üzere ESPR
kapsamındaki çalışma programına eklenmiştir.
7. Daha önce önceliklendirilmiş olan ürünlerden ayakkabılar için Atık Çerçeve Direktifi kapsamında
“genişletilmiş üretici sorumluluğu ücretlerinin eko-modülasyonu” için eko-tasarım gerekliliklerinin
potansiyel kullanımına ilişkin bir çalışma yapılacaktır.
8. Kimyasallar için 2025 sonuna kadar petrokimyasallar, polimerler, özel kimyasallar ve plastikler gibi
örtüşen diğer alt segmentler dikkate alınarak eko-tasarım kapsamında ürün gruplarının belirleneceği
bir çalışma başlatılacaktır.
9. ESPR etiketi ile tüketicilerin bilgilendirilmesi sağlanacak, yeşil aklamanın önüne geçilecek; ürün
bazlı eko-tasarım kuralları, yeşil kamu alımlarına yönelik çıkarılacak uygulama mevzuatı
kapsamında “zorunlu asgari ürün kriterlerinin” belirlenmesinde esas alınacaktır.
10. Halihazırda AB pazarına girişte %10 oranındaki mevzuat uyumsuzluğunun, yeni kuralların
getirilmesi ile beraber asgariye indirilmesi amacıyla piyasa gözetim otoritelerine yönelik destek
mekanizmaları artırılacak, Eko-Tasarım Forumu’nda piyasa gözetim yöntemlerinin etkinliğine
yönelik değerlendirmelerde bulunulacaktır.
11. Çalışma Programı kapsamında getirilecek eko-tasarım kuralları ile, AB pazarında 600 milyar Euro
hacme sahip elektronik ürünler ile 500 milyar Euro hacme sahip diğer ürünlerin çevresel etkisi
azaltılırken AB rekabetçiliğinin korunması sağlanacaktır.
FATMA CANAN NİLÜFER DORA
Bakan a.
Genel Müdür Yardımcısı V.
